Nhà thờ Chính tòa Giáo phận Ban Mê Thuột

GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ GIÁO PHẬN BAN MÊ THUỘT

I. Lược sử hình thành

1. Những biến cố và mốc lịch sử quan trọng

Thuở xưa, Cao nguyên Trung phần là một vùng đất hoang vu hiểm trở, được coi là nơi “rừng thiêng nước độc”. Năm 1893, người Pháp lên chiếm đất ở vùng Đăk Lăk và đặt tỉnh Đăk Lăk dưới quyền Công sứ Sabatier.

Năm 1910, một chuyên viên khảo sát người Pháp là Henri Maitre và đội quân viễn chinh Pháp tiến sâu vào vùng Tây Nam cao nguyên (Quảng Đức, Đăk Nông), đặt cơ sở hành chánh tại Đak Mil. Năm 1959, Đak Mil và Đăk Song được tách khỏi tỉnh Đăk Lăk nhập với Kiến Đức trở thành tỉnh Quảng Đức (tỉnh Đăk Nông hiện nay).

Vùng đất Phước Long là vùng trấn biên thời Chúa Nguyễn Phúc Chu. Năm 1929, người Pháp mở quốc lộ 14 ngang qua đây để bình định các buôn làng. Năm 1957, quận Sông Bé được tách khỏi tỉnh Biên Hòa và quận Bố Đức (Bù Đốp) tách ra khỏi tỉnh Thủ Dầu Một để lập thành tỉnh Phước Long. Ngày nay, Phước Long thuộc tỉnh Bình Phước. Giáo phận Ban Mê Thuột bao gồm địa giới hành chính của ba tỉnh Đăk Lăk, Quảng Đức và Phước Long (trước 1975). Còn bây giờ là Đăk Lăk, Đăk Nông và một phần của tỉnh Bình Phước.

2. Thời gian và sự kiện chính thức hình thành Giáo phận

a. Thành lập Giáo họ Ban Mê Thuột: 15.08.1934

Ngày 29.01.1934, Đức Cha Jannin Phước, Giám mục Kon Tum, dẫn một phái đoàn đến Ban Mê Thuột để nghiên cứu tình hình và chọn địa điểm để xây dựng một cơ sở Công giáo tương lai. Sau đó Đức Cha Jannin nhờ Thầy Hiền, một Thầy giảng gọi là Yao phu, thuộc Họ đạo Mang Yang, đi giúp lập Giáo họ Ban Mê Thuột. Thầy đến nhiệm sở ngày 15.05.1934, cùng với bổn đạo Ban Mê Thuột xây cất Nhà nguyện. Giáo họ Ban Mê Thuột chính thức được thành lập vào ngày 15.08.1934.

b. Thành lập Giáo xứ Ban Mê Thuột: 30.3.1937

Ngày 30.3.1937, Đức Cha Jannin Phước, Giám mục Địa phận Kon Tum, tuyên bố nâng Giáo họ Ban Mê Thuột lên hàng giáo xứ. và chủ sự nghi thức bổ nhiệm Cha Phêrô Nguyễn Đắc Cẩn làm Cha sở tiên khởi.

Ngày 22.04.1942, Tòa Thánh bổ nhiệm Đức Cha Sion Khâm làm Giám mục Kon Tum. Ngài nhậm chức tháng 05.1942 và ngày 26.07.1942, bổ nhiệm Cha Romeuf Phương coi sóc giáo xứ. Ban Mê Thuột. Số tín hữu tại Ban Mê Thuột thời ấy tăng nhanh do hai yếu tố: Chế độ “Hoàng triều cương thổ” và làn sóng di cư của đồng bào Bắc Việt vào Nam. Một yếu tố khác nữa làm tăng số tín hữu ở Đăk Lăk là “Quốc sách Dinh Điền” thời Ngô Đình Diệm (1957).

c. Thành lập Giáo phận Ban Mê Thuột: 22.06.1967

Ngày 22.06.1967, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI ra Sắc chỉ “Qui Dei Benignitate” thiết lập Giáo phận Ban Mê Thuột. Cùng ngày hôm ấy, Ngài bổ nhiệm Đức Cha Phêrô Nguyễn Huy Mai làm Giám mục tiên khởi Giáo phận Ban Mê Thuột với Sắc chỉ “Qui Omnium Catholicae”. Lễ Tấn Phong Giám mục được cử hành tại Vương Cung Thánh Đường Sài Gòn ngày 15.8.1967. Lễ nhậm chức tại Nhà thờ Chính tòa Ban Mê Thuột ngày 22.8.1967. Bổn mạng Giáo phận Ban Mê Thuột: Các Thánh Tử Đạo Việt Nam.

II. Địa lý và dân số

1. Địa lý

Giáo phận Ban Mê Thuột là nơi sinh sống của ba sắc tộc bản địa: Dân tộc Êđê ở vùng Đăk Lăk, dân tộc M’Nông ở Quảng Đức (Đăk Nông) và dân tộc S’Tiêng ở vùng Phước Long. Địa giới của Giáo phận là ba tỉnh Đăk Lăk, Quảng Đức và Phước Long (trước 1975). Còn bây giờ là Đăk Lăk, Đăk Nông và một phần của tỉnh Bình Phước. Diện tích là 24.474 km2; phía Bắc giáp Giáo phận Kon Tum, phía Đông giáp Giáo phận Nha Trang, Đông Bắc giáp giáo phận Quy Nhơn, phía Đông Nam giáp Giáo phận Đà Lạt, phía Nam giáp Giáo phận Xuân Lộc, phía Tây Nam giáp Giáo phận Phú Cường, còn phía Tây giáp tỉnh Mondunkiri của Campuchia.

Khi mới thành lập, Giáo phận Ban Mê Thuột gồm 3 Giáo Hạt, có 55 linh mục, 33 giáo xứ với 56.719 giáo dân. Những sắc tộc sống trong vùng gồm: Kinh, Êđê, S’Tiêng, M’Nông, Xơ Đăng, H’Mông... Số tín hữu tại Ban Mê Thuột tăng lên hằng năm. Vào thời điểm năm 2017, thống kê số trong Giáo phận là 440.942 tín hữu, số linh mục là 185, trong đó triều: 134, dòng: 51. Cũng theo số liệu năm 2017, trong toàn Giáo phận có 4.141 Giáo lý viên, có 144 thầy Đại Chủng sinh và 39 ứng viên dự tu. Tính đến cuối năm 2017, tổng dân số là 2.955.911 người. Giáo phận chia thành 8 Giáo hạt có 106 Giáo xứ và 73 Giáo họ biệt lập, được phân bố như sau:

- Hạt Buôn Hô : Giáo xứ : 12; Giáo họ: 06; Tín hữu : 72.889

- Hạt Chính tòa : Giáo xứ : 08; Giáo họ : 12; Tín hữu : 42.562

- Hạt Mẫu Tâm : Giáo xứ : 12; Giáo họ : 08; Tín hữu : 44.675

- Hạt Giang Sơn : Giáo xứ : 10; Giáo họ : 09; Tín hữu : 51.145

- Hạt Dakmil : Giáo xứ : 14; Giáo họ : 07; Tín hữu : 72.466

- Hạt Gia Nghĩa : Giáo xứ : 17; Giáo họ : 13; Tín hữu : 49.012

- Hạt Phước Long : Giáo xứ : 18; Giáo họ : 11; Tín hữu : 35.552

- Hạt Đồng Xoài : Giáo xứ : 15; Giáo họ : 07; Tín hữu : 40.750

III. Nhân sự

1. Chủ chăn Giáo phận: Đức Cha Vinh Sơn Nguyễn Văn Bản - Khẩu hiệu: “Bước Theo Thần Khí”.

Sinh ngày: 26.11.1956. Linh mục: 16.9.1993. Giám mục: 12.5.2009. Giám mục Chính tòa: 21.02.2009 đến nay

2. Các Giám mục tiền nhiệm

1/ Đức Cha Phêrô Nguyễn Huy Mai – Giám mục Chính tòa tiên khởi. Khẩu hiệu: “Ngài cần phải lớn lên, còn tôi thì nhỏ lại”.

Sinh ngày: 3.7.1913. Linh mục: 19.6.1941. Giám mục: 22.6.1967. Nhậm chức ngày : 22.8.1967. Qua đời: 4.8.1990

2/ Đức Cha Giuse Trịnh Chính Trực - Khẩu hiệu: “Chúa giàu lòng thương xót ”

Sinh ngày: 25.10.1925. Linh mục: 31.5.1954. Giám mục: 15.8.1981. Giám mục Chính tòa: 4.8.1990. Về hưu: 29.12.2000. Qua đời: 23.9.2011

3/ Đức Cha Giuse Nguyễn Tích Đức - Khẩu hiệu: “Đạt tới người mới”.

Sinh ngày: 22.2.1938. Linh mục: 21.12.1967. Giám mục: 21.4.1997. Giám mục Chính tòa: 29.12.2000. Về hưu: 17.5.2006. Qua đời: 23.5.2011

4/ Đức Cha Giám quản Phaolô Nguyễn Văn Hòa - Khẩu hiệu: “Trong tinh thần và chân lý”.

Sinh ngày: 2.2.1932. Linh mục: 20.12.1959. Giám mục: 30.01.1975. Giám mục Giám quản: 29.5.2006 đến 21.02.2009. Qua đời: 14.02.2017

3. Hội đồng Linh mục gồm: quý LM. Tổng Đại diện; Chưởng ấn; Quản lý TGM.; qúy LM. Quản Hạt, và một số linh mục đại diện cho Linh mục đoàn và Dòng tu

4. Các Trưởng Ban của các Ban Mục vụ: gồm 14 LM phụ trách.

IV. Các dòng tu

1. Chủng viện

Hiện nay, Giáo phận đang gửi 123 Chủng sinh theo học tại Đại Chủng viện Sao Biển, Nha Trang. Số ứng sinh là 49 người. 15 Thầy đã học xong tại Đại Chủng viện và đang giúp xứ.2

2. Dòng tu nam

1/ Dòng La San: Hai cộng đoàn tại giáo xứ Thánh Tâm, và tại giáo xứ Vinh An.

2/ Dòng Đaminh: Cộng đoàn tại giáo xứ Giang Sơn và giáo xứ Thánh Linh

3/ Dòng Chúa Cứu thế: tại giáo xứ Thánh Tâm.

4/ Dòng Lazarists (Vinh Sơn): tại giáo xứ Hương Sơn.

5/ Dòng Thánh Thể: tại giáo xứ Duy Hòa.

6/ Đan viện Biển Đức: 01 Cộng đoàn tại giáo xứ. Thuận Hiếu, và 01 tại Giáo họ Hòa Nam thuộc giáo xứ Thánh Linh.

7/ Dòng Thừa Sai Việt Nam: tại giáo xứ. Bù Đăng.

8/ Tu đoàn Thừa Sai Thánh Mẫu Chúa Cứu Thế: tại giáo xứ. Tân Lập và giáo xứ Quảng Phúc.

9/ Dòng Ngôi Lời (SVD): Tại các giáo họ Vinh Hà và Pơng Drang (giáo hạt Buôn Hô). Các giáo xứ Tân Tiến và Sơn Long ( giáo hạt Phước Long); giáo xứ Vinh An (giáo hạt Dakmil)

10/ Dòng Hiến Sĩ Đức Mẹ Vô Nhiễm (OMI): tại các giáo xứ. Phú Lộc (giáo hạt Buôn Hô); giáo xứ. Phước Tín và giáo xứ Đồng Xoài (giáo hạt Đồng Xoài); giáo xứ Nhân Cơ và giáo xứ Thiên Ân (giáo hạt Gia Nghĩa)

3. Dòng tu nữ

1/ Dòng Đức Maria Nữ Vương Hòa Bình

Là Hội dòng của Giáo phận, mang bản chất tông đồ thừa sai (HC 77), do Đức cố Giám mục Paul Seitz Kim sáng lập ngày 01.9.1959 tại giáo xứ Tân Hương, Giáo phận Kon Tum. Ngày thiết lập Hội dòng theo văn thư số 2248/69 đề ngày 22.4.1969, Đức cố Giám mục Phêrô Nguyễn Huy Mai đã ban sắc lệnh thiết lập ngày 31.5.1969 tại Giáo phận Ban Mê Thuột. Bổn mạng Hội dòng: Đức Maria Nữ Vương Hòa Bình, kính ngày: 01.01, với sứ mạng: “Sống và truyền rao Tin Mừng Hòa bình của Chúa Kitô cho mọi người, theo gương Mẹ Maria”.

Đoàn sủng của Dòng là “Truyền giáo giữa anh em dân tộc trên Cao nguyên”. Với các việc tông đồ như: Cổ võ học hỏi Thánh kinh, dạy Giáo lý, làm việc mục vụ tại các giáo xứ, giáo điểm. thi hành các công tác bác ái, giáo dục, dục anh, huấn nghệ, y tế, cứu tế… Dòng cũng lãnh nhận các trách nhiệm khác do bề trên giao phó, tùy theo nhu cầu của thời đại và hoàn cảnh địa phương. Hiện Hội dòng có 31 cộng đoàn hoạt động trên 3 tỉnh Đăk Lăk, Đăk Nông và Phước Long (Bình Phước). Có bốn cộng đoàn đào tạo, ba ở Tp. HCM và một ở Nha Trang.Trụ sở chính của Dòng: 204 Xô Viết Nghệ Tĩnh, Tp. Buôn Ma Thuột.

2/ Dòng Carmel: Tại giáo xứ Kim Mai.

3. Dòng Chúa Quan Phòng: 05 cộng đoàn, tại các giáo xứ: Thánh Tâm, Buôn Hô, Quỳnh Ngọc, Đức Hạnh.

4. Dòng Con Đức Mẹ Nam Vang: tại giáo xứ Đồng Xoài.

5. Dòng Đaminh Tam Hiệp: tại các giáo họ: Lộ Đức thuộc giáo xứ Phú Long, và tại Nghi Hòa thuộc giáo xứ Nghi Xuân.

6. Dòng Đaminh Thánh Tâm: tại giáo xứ Thuận Hiếu.

7. Dòng Đaminh Monteils: Cộng đoàn Đức Mẹ Rất Thánh Mân Côi tại giáo xứ Buôn Hô (giáo hạt Buôn Hô)

8. Dòng Đức Bà Truyền Giáo: tại 02 giáo xứ Long Điền và Bù Đăng; và tại giáo họ Minh Hưng thuộc giáo xứ Bù Đăng.

9. Dòng Khiết Tâm Nha Trang: Cơ sở tại giáo xứ Mẫu Tâm.

10. Dòng Mân Côi: Cơ sở tại giáo xứ Kim Mai.

11. Dòng Mến Thánh Giá Khiết Tâm – Hà Nội: tại các giáo xứ Kim Mai và Hương Sơn.

12. Dòng Mến Thánh giá Nha Trang: tại các giáo xứ Vinh Đức, Hòa Bình và Bác Ái.

13. Dòng Mến Thánh giá Tân Việt: Tại giáo xứ Bù Đăng.

14. Dòng Mến Thánh Giá Tân Lập: tại giáo xứ Nghi Lập (giáo hạt Gia Nghĩa)

15. Dòng Thánh Phaolô thành Chartres tỉnh dòng Đà Nẵng: cộng đoàn 118 Phan Chu Trinh và cộng đoàn Vi Nhân 162 Phan Chu Trinh Tp. BMT; 01 tại giáo xứ Chi Lăng và 01 tại giáo xứ Duy Hòa.

16. Dòng Thánh Phaolô thành Chartres tỉnh dòng Sài Gòn: Cộng đoàn Dăk Som, cộng đoàn Quảng Phúc và cộng đoàn Thiên Phước (giáo hạt Gia Nghĩa)

17. Dòng Nữ Tỳ Thánh Thể: Tại Cuôr Knia, giáo xứ Tân Lợi.

18. Dòng Nữ tử Bác Ái Vinh Sơn: Có 4 cộng đoàn tại giáo xứ Thánh Tâm, giáo xứ Hòa An; giáo họ Hòa Nam và giáo họ Đồng Tâm.

19. Tu đoàn Thừa sai Thánh Mẫu Chúa Cứu Thế: tại giáo xứ Tân Lập và giáo xứ Tân Hưng.

20. Dòng Vô nhiễm – Phú Xuân: tại giáo xứ Duy Hòa.

21. Cộng đoàn Mai Linh – Bệnh viện Nhân ái: tại giáo xứ Phú Văn. Cộng đoàn có 7 tu sĩ nam và 20 nữ tu thuộc nhiều hội dòng.

22. Dòng Mến Thánh Giá Bà Rịa: tại các giáo xứ Hòa Tiến, Nghi Trung, Vinh An, Xã Đoài (giáo hạt Dakmil)

23. Dòng Mến Thánh Gia Phan Thiết: tại các giáo xứ Bùi Phát, Nhân Cơ (giáo hạt Gia Nghĩa); tại các giáo xứ Phước Sơn và Phước Tín (giáo hạt Phước Long)

24. Dòng Mến Thánh Giá Qui Nhơn: tại các giáo xứ Xã Đoài, Đức Lệ (giáo hạt Dakmil)

25. Dòng Thừa Sai Bác Ái Vinh: tại giáo xứ Buôn Hô (giáo hạt Buôn Hô) và giáo xứ Xuân Hòa (giáo hạt Dakmil).

V. Cơ sở Giáo phận

1. Nhà thờ Chính tòa Ban Mê Thuột

Tháng 9 năm 1956, Đức Cha Seitz Kim bổ nhiệm cha GB. Trần Thanh Ngoạn (gốc Địa Phận Vinh) làm chánh xứ Ban Mê Thuột, kiêm Hạt trưởng Hạt Ban Mê Thuột. Cha Ngoạn đã xây dựng nhà thờ lớn thị xã, nay là Nhà Thờ Chính tòa Ban Mê Thuột, có chiều dài 45m, rộng 12m, mỗi cánh Thánh Giá 12m x 12m. Tổng diện tích nhà thờ là 828m2, được khánh thành vào Chúa Nhật II sau Lễ Phục Sinh năm 1959.

2. Tòa Giám mục Ban Mê Thuột

Cơ sở này ban đầu là do các Nữ tu Dòng Biển Đức xây dựng. Năm 1966, Đức Cha Paul Seizt mua lại để các cha trong hạt Ban Mê Thuột làm nơi hội họp hằng tháng, như một sở quản lý và làm chỗ nghỉ vãng lai. Sau khi thiết lập Giáo phận Ban Mê Thuột, ngôi nhà này được mang tên mới: “Tòa Giám Mục Ban Mê Thuột”.

3. Trung tâm Mục vụ

Trung tâm mục vụ được xây dựng năm 1972. Sau biến cố 75, trung tâm bị nhà nước trưng thu. Năm 2011, nhà nước trả lại. Hiện nay, Giáo phận đã tu sửa để sử dụng tạm thời.

Địa chỉ: 01 Trần Hưng Đạo, TP. Buôn Ma Thuột.

4. Chủng viện

Chủng viện Lê Bảo Tịnh là nơi đào tạo linh mục của Giáo phận Ban Mê Thuột, được thành lập ngày 25/03/1968. Cha Augustinô Nguyễn Văn Tra làm giám đốc tiên khởi. Cơ sở được xây dựng quy mô trên thửa đất rộng hơn 18 hecta, cách thị xã khoảng 5 km, ngã ba đường đi Nha Trang và Đà Lạt. Từ 1968 – 1975, Chủng viện Lê Bảo Tịnh đã mở được bảy khóa. Từ tháng 10.1977 đến nay, Chủng viện bị Nhà nước giải thể và trưng dụng cơ sở để làm trường Đảng của tỉnh Đăk Lăk.

5. Trung tâm Hành Hương: Giáo phận Ban Mê Thuột có 3 Trung Tâm Hành hương lớn:

- Trung Tâm Hành hương Đức Mẹ Giang Sơn tại giáo xứ Giang Sơn, tỉnh Daklak

- Trung Tâm Hành hương Đức Mẹ Thác Mơ tại giáo xứ Phước Long, tỉnh Bình Phước.

- Trung Tâm Hành hương Đồi Thánh Tâm tại giáo xứ Xã Đoài, tỉnh Đăk Nông.

VI. Hoạt động mục vụ, loan báo Tin Mừng và bác ái xã hội

Đầu năm 1958, Cha Bianchetti Bạch về Ban Mê Thuột xây cất Trung tâm Công giáo Sắc tộc. Cha mở Ký túc xá để đón nhận học sinh các Buôn làng ở xa đến theo học văn hóa và các lớp chuyên môn, không phân biệt tôn giáo. Sau 1975 đến nay, các linh mục GB. Nguyễn Thanh Thiện (+) và cha GB. Nguyễn Minh Hảo tiếp tục sự nghiệp này. Đặc biệt, để kỷ niệm 50 năm hình thành và phát triển, Giáo phận đang thực hiện dự án xây nhà dưỡng lão cho các các cụ ông, cụ bà người thiểu số vô gia cư, không con cháu, và nhà nuôi dưỡng các cô nhi, khuyết tật người sắc tộc.

VII. Địa chỉ liên lạc

Địa chỉ e-mail và số điện thoại văn phòng Truyền thông:

- Địa chỉ: 01 Trần Hưng Đạo, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk

- Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

- Website: gpbanmethuot.vn

Văn phòng TGM Ban Mê Thuột

Cập nhật ngày 31/12/2017