Trong truyền thống Công giáo, Mùa Chay là thời gian đặc biệt kéo dài 40 ngày, từ Thứ Tư Lễ Tro đến trước Lễ Phục Sinh, được dành để sám hối, cầu nguyện, và chuẩn bị tâm hồn mừng mầu nhiệm Phục Sinh. Một trong những tập tục nổi bật trong Mùa Chay, đặc biệt vào hai tuần cuối được gọi là Tuần Thương Khó, là việc che phủ các ảnh tượng, thánh giá, và các hình ảnh thánh trong nhà thờ bằng vải tím. Tập tục này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có ý nghĩa tâm linh sâu sắc, giúp giáo dân hướng lòng về mầu nhiệm cuộc khổ nạn và sự chết của Chúa Giêsu. Bài luận này sẽ giải thích lý do tại sao Giáo hội thực hành việc che ảnh tượng trong Mùa Chay, tập trung vào ý nghĩa phụng vụ, tâm linh, và cách tập tục này giúp giáo dân sống tinh thần Mùa Chay một cách trọn vẹn hơn.

1. Ý nghĩa phụng vụ của việc che ảnh tượng

Việc che ảnh tượng bắt nguồn từ truyền thống phụng vụ cổ xưa của Giáo hội, đặc biệt được thực hành rộng rãi vào thời Trung Cổ. Trong lịch sử, các ảnh tượng và thánh giá được che phủ để tạo nên một bầu khí trang nghiêm, hướng sự chú ý của cộng đoàn vào cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu, thay vì bị phân tâm bởi các hình ảnh thánh. Theo quy định phụng vụ hiện nay, việc che ảnh tượng thường bắt đầu từ Chúa Nhật thứ Năm Mùa Chay (trong lịch sử gọi là Chúa Nhật Thương Khó) và kéo dài đến khi kết thúc Tuần Thánh, đặc biệt là trong Tam Nhật Vượt Qua.

Màu tím của vải che tượng mang ý nghĩa sám hối và chuẩn bị. Trong phụng vụ, màu tím tượng trưng cho sự khiêm nhường, ăn năn, và chờ đợi. Khi các ảnh tượng được che phủ, nhà thờ trở nên đơn sơ hơn, giống như một lời nhắc nhở rằng Mùa Chay là thời gian để chúng ta từ bỏ những điều phù phiếm và tập trung vào việc hoán cải nội tâm. Việc che phủ này cũng chuẩn bị tâm hồn giáo dân cho biến cố trọng đại của Tuần Thánh, khi Chúa Giêsu chịu khổ nạn, chết, và sống lại. Đặc biệt, vào Thứ Sáu Tuần Thánh, khi thánh giá được mở ra trong nghi thức tưởng niệm cuộc khổ nạn, khoảnh khắc ấy trở nên đầy ý nghĩa, như một sự “mạc khải” về tình yêu cứu độ của Chúa.

Hơn nữa, việc che ảnh tượng còn liên kết với truyền thống Kinh Thánh. Trong Cựu Ước, khi dân Israel phạm tội, họ thường cảm thấy mình bị tách rời khỏi sự hiện diện của Thiên Chúa, như thể “mặt Chúa bị che khuất” (x. Is 59,2). Trong Mùa Chay, việc che ảnh tượng nhắc nhở chúng ta rằng tội lỗi của nhân loại đã dẫn đến cái chết của Chúa Giêsu. Tuy nhiên, sự che phủ này không phải là dấu hiệu của sự tuyệt vọng, mà là lời mời gọi sám hối để được hòa giải với Thiên Chúa qua mầu nhiệm Phục Sinh.

2. Ý nghĩa tâm linh: Hướng lòng về mầu nhiệm Thập Giá

Việc che ảnh tượng mang lại một hiệu quả tâm linh sâu sắc, giúp giáo dân sống Mùa Chay với tinh thần tập trung và chiêm niệm. Các ảnh tượng, dù rất quý giá trong việc giúp chúng ta cầu nguyện và tôn kính Thiên Chúa cùng các thánh, đôi khi có thể trở thành điểm thu hút thị giác, khiến chúng ta bị phân tâm khỏi việc cầu nguyện nội tâm. Khi che các ảnh tượng, Giáo hội khuyến khích chúng ta đi sâu vào tâm hồn, tập trung vào mối tương quan cá nhân với Chúa hơn là dựa vào những hình ảnh bên ngoài.

Hãy tưởng tượng khi bước vào một nhà thờ với các ảnh tượng được che phủ: không còn những bức tượng Đức Mẹ, thánh Giuse, hay các vị thánh quen thuộc hiện diện trước mắt. Bầu không khí ấy có thể khiến chúng ta cảm thấy trống trải ban đầu, nhưng chính sự trống trải này lại mở ra một không gian để chúng ta chiêm ngắm thập giá. Thập giá của Chúa Giêsu trở thành tâm điểm duy nhất, nhắc nhở chúng ta về giá máu mà Ngài đã trả để cứu chuộc nhân loại. Việc che ảnh tượng, do đó, là một lời mời gọi sống tinh thần từ bỏ – từ bỏ sự phụ thuộc vào những điều quen thuộc để tìm kiếm Thiên Chúa trong sự đơn sơ và tĩnh lặng.

Ngoài ra, tập tục này còn giúp giáo dân đồng hành với Chúa Giêsu trong cuộc khổ nạn của Ngài. Khi Chúa Giêsu chịu treo trên thập giá, Tin Mừng kể rằng “mặt trời tối tăm” và “bóng tối bao phủ cả mặt đất” (Lc 23,44-45). Việc che ảnh tượng phản ánh sự u tối của thời khắc ấy, khi nhân loại dường như mất đi ánh sáng của Thiên Chúa. Tuy nhiên, sự u tối này không kéo dài mãi mãi. Vào đêm Vọng Phục Sinh, khi ánh sáng Phục Sinh bừng lên, các ảnh tượng thường được mở ra, tượng trưng cho niềm vui của sự sống lại và sự hiện diện mới của Chúa giữa dân Ngài.

3. Thúc đẩy sám hối và chuẩn bị tâm hồn

Mùa Chay là thời gian để sám hối, ăn chay, cầu nguyện, và làm việc bác ái. Việc che ảnh tượng đóng vai trò như một dấu chỉ thị giác nhắc nhở chúng ta về nhu cầu hoán cải. Khi nhìn thấy các ảnh tượng được phủ vải tím, chúng ta được thúc đẩy tự vấn lương tâm: “Tôi đã làm gì để chuẩn bị tâm hồn cho lễ Phục Sinh? Tôi có thực sự sống tinh thần sám hối và yêu thương không?” Sự đơn sơ của nhà thờ trong Mùa Chay là một lời mời gọi chúng ta sống đơn giản hơn, từ bỏ những thói quen xấu, và tập trung vào những gì thực sự quan trọng: tình yêu Thiên Chúa và tha nhân.

Hơn nữa, việc che ảnh tượng còn giúp chúng ta chuẩn bị tâm hồn để mừng lễ Phục Sinh một cách sâu sắc hơn. Khi các ảnh tượng được che phủ trong suốt Mùa Chay, khoảnh khắc chúng được mở ra vào lễ Phục Sinh trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết. Niềm vui của sự sống lại không chỉ đến từ việc Chúa Giêsu chiến thắng sự chết, mà còn từ cảm giác được “nhìn thấy” lại sự hiện diện của Ngài và các thánh trong đời sống đức tin của chúng ta. Sự tương phản giữa sự che phủ và sự mạc khải này giúp giáo dân cảm nhận rõ ràng hơn sự chuyển đổi từ đau khổ đến vinh quang, từ tội lỗi đến ơn cứu độ.

4. Tập tục che ảnh tượng

Trong thế giới hiện đại, khi chúng ta bị bao quanh bởi vô số hình ảnh và sự phân tâm từ công nghệ, truyền thông, việc che ảnh tượng trong Mùa Chay càng mang ý nghĩa đặc biệt. Nó nhắc nhở chúng ta rằng đức tin không chỉ dựa vào những gì chúng ta thấy bằng mắt, mà còn là một hành trình nội tâm, đòi hỏi sự lắng nghe và chiêm niệm. Trong một xã hội đầy ồn ào, tập tục này mời gọi chúng ta tìm lại sự tĩnh lặng, dành thời gian để cầu nguyện và suy ngẫm về tình yêu của Thiên Chúa.

Đồng thời, việc che ảnh tượng cũng là lời nhắc nhở về sự khiêm nhường. Các ảnh tượng, dù đẹp đẽ và thánh thiện, chỉ là phương tiện để dẫn chúng ta đến với Thiên Chúa. Khi che chúng đi, Giáo hội muốn chúng ta nhớ rằng Thiên Chúa là Đấng vượt trên mọi hình ảnh, và Ngài hiện diện trong tâm hồn chúng ta, ngay cả khi chúng ta không thấy Ngài bằng mắt thường.

Tập tục che ảnh tượng trong Mùa Chay là một truyền thống giàu ý nghĩa, mang lại nhiều bài học tâm linh quý giá cho người Công giáo. Về mặt phụng vụ, nó giúp tạo nên một bầu khí trang nghiêm, hướng lòng giáo dân về mầu nhiệm thập giá. Về mặt tâm linh, nó mời gọi chúng ta từ bỏ sự phân tâm, tập trung vào cầu nguyện và sám hối. Hơn nữa, tập tục này còn giúp chúng ta đồng hành với Chúa Giêsu trong cuộc khổ nạn, chuẩn bị tâm hồn để mừng niềm vui Phục Sinh.

Trong bối cảnh hiện đại, việc che ảnh tượng nhắc nhở chúng ta sống tinh thần Mùa Chay một cách chân thành: sống đơn sơ, sám hối, và yêu thương. Khi nhìn thấy những tấm vải tím che phủ các ảnh tượng trong nhà thờ, chúng ta được mời gọi tự hỏi: “Tôi có sẵn sàng để Chúa làm mới tâm hồn mình không? Tôi có đang bước đi trên con đường thập giá để đến với ánh sáng Phục Sinh không?” Qua đó, tập tục này không chỉ là một nghi thức, mà là một hành trình đức tin, dẫn chúng ta đến gần hơn với Thiên Chúa và mầu nhiệm tình yêu của Ngài. Amen.

Lm. Anmai, CSsR