Bài 3: CÁCH LY ĐỂ NHÌN LUI VÀ NHÌN TỚI

Ghẹo làm chi lắm, cô Vy?

Đường tôi, tôi vẫn cứ đi, cô à!

Đồi Calvê dẫu trăng tà,

Niềm riêng thập tự mãi là tình tôi.

TTT

Sau Covid-19, mọi sự sẽ đổi khác, cuộc sống sẽ đổi khác. Người ta sẽ phải lo phục hưng kinh tế, tổ chức lại xã hội. Khi ấy, với hệ thống giáo phận và giáo xứ, với hàng trăm dòng tu, giới Công giáo Việt Nam sẽ phải làm gì? Sẽ cống hiến gì cho xã hội? Giữa vô vàn công việc cần làm,  ta không thể thiếu sót việc giáo dục. Hai mươi thế kỷ lịch sử cho thấy, ở tình huống ấy, Giáo hội không chỉ lo việc từ thiện mà trước hết là giúp phục hồi niềm hy vọng và mong muốn sống hướng thiện nơi mọi người. Thế nhưng liệu chúng ta có đủ nhân sự để góp phần tương xứng chăng? Liệu chừng có phải đúng như ngạn ngữ có nói: “Người thì đông mà tìm một ai để giao chìa khóa thì không có”?

Nhờ thời gian cách ly, ai ở nhà nấy, ta dễ nhìn lại thực tế, những mặt hay và mặt dở của mình. Đang khi tìm cách đối phó với những khó khăn mới do hoàn cảnh cách ly gây nên, ta sẽ khám phá ra cái ích lợi của cách ly, đồng thời cũng nhận ra rằng với công nghệ thông tin, Chúa đã tạo cho chúng ta phương tiện thuận lợi để giải quyết. Xin được nêu vài minh họa từ thực tế của Ban Văn hóa Giáo phận Qui Nhơn, bắt đầu từ chuyện Bông Hồng Nhỏ, mời mọi người tham khảo, để cùng hy vọng.

TÌM NGƯỜI LÀM HỌA BÁO

“Nhà văn hóa trẻ quá cố FX Phạm Lê Anh Tuấn (1978-2017), giám đốc nhà sách Hoàng Mai, khi dấn thân vào ngành in ấn và phát hành sách Công giáo đã thao thức cung ứng cho tuổi thơ Công giáo Việt Nam những quyển truyện tranh thật đẹp, xuất bản đều đặn và tạo sự tương tác thường xuyên giữa tác giả và người đọc, theo kiểu truyện tranh Nhật bản. Thế nhưng, cho đến khi qua đời năm 39 tuổi, anh vẫn chưa gặp được một tác giả Công giáo nào có khả năng viết kịch bản truyện tranh. Tiếp nối thao thức của anh, Ban Văn hóa Giáo phận Qui Nhơn đã lên chương trình thực hiện một loạt tuyển tập định kỳ cho tuổi thơ, có cả thơ văn, hình ảnh và truyện tranh. Sau gần một năm chưa tới mười người gửi truyện và thơ về đóng góp. Trước sự trống vắng ấy, chúng tôi đã xin phép Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi, tổ chức cuộc thi Sáng Tác Cho Tuổi Thơ để phát hiện những tác giả quan tâm sáng tác cho thiếu nhi, không phân biệt tôn giáo.

… Số lượng thơ và truyện ngắn viết cho trẻ em gửi về dự thi khá nhiều, với 687 bài thơ và 324 bài văn, với tổng số 165 tác giả dự thi, có 76 tác giả Công giáo và 89 tác giả ngoài Công giáo. Trong số 59 tác giả đạt giải, có 25 tác giả Công giáo và 34 tác giả ngoài Công giáo, trong đó có cả hai tác giả đạt giải nhất về thơ và văn.”[1]

Trong số 8 người gửi tranh dự thi, có một tài xế xe tải từ Đan Mạch, 60 tuổi, có khả năng vẽ truyện tranh. Người họa sĩ lo thiết kế của chúng tôi tìm thêm được một họa sĩ người lương, ở Sài Gòn, chuyên vẽ truyện tranh nữa. Thế là chúng tôi quyết định tiến hành. Tới hôm nay, sau 5 kỳ ấn phẩm, hiện có 21 người cùng chung tay thực hiện công việc giáo dục này, trong đó thuộc Giáo phận Qui Nhơn chỉ có 7 người (2 dưới 40, 4 người trên 50 và 1 trên 70). Những người khác đến từ 7 giáo phận khác ở Việt Nam, hai người từ Úc và Đan Mạch.

GIÁM KHẢO CHẤM THI

Về Giải Viết Văn Đường Trường cũng tương tự. Suốt sáu năm, trong Ban sơ khảo, Qui Nhơn chỉ có 1/2 người thường xuyên và 2/12 lượt người được mời thêm cho từng năm. Các vị khác đến từ Nha trang, Sài Gòn và Hà Nội (có một tác giả nữ ngoài Công giáo). Trong Ban chung khảo, Qui Nhơn chỉ có 1/2 người thường xuyên và là người ngoài Công giáo, còn vị kia thuộc Giáo phận Xuân Lộc; cộng thêm 4/16 lượt người được mời thêm cho từng năm. Số 12/16 lượt còn lại gồm 11 người, từ Xuân Lộc, Huế, Sài Gòn (3), Long Xuyên, Hoa Kỳ (3), Rôma và Úc châu.

THƠ VÀ VĂN

Từ khi nhận ra địa phương không có người, không thể đứng lẻ loi một mình, chúng tôi thấy cần mở rộng vòng tay mời gọi sự tiếp sức của những người đồng điệu, đồng cảm, trong và ngoài nước. Không riêng chuyện họa sĩ và giám khảo, một số lãnh vực khác, nhân sự của ta cũng rất mỏng.

Dịp dọn mừng kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Hàn Mạc Tử (1912-2012), Ban văn hóa Giáo phận Qui Nhơn chạy nước rút để thực hiện bộ sưu tập Có Một Vườn Thơ Đạo. Chính hôm lễ, chúng tôi phát hành bộ sách với bốn quyển: Quyển I dành riêng cho Hàn Mạc Tử và ba quyển sau giới thiệu 146 tác giả có năm sinh từ 1912 về sau. Năm 2015, với quyển 5, thêm 40 tác giả nữa, tổng cộng là 186 tác giả. Một giảng viên trẻ dạy văn Đại học, đọc và viết thông tin về bộ sách rồi gọi điện đề nghị tôi lọc thành một quyển tinh tuyển, nếu không người ta sẽ có cảm tưởng ngoài Hàn Mạc Tử có lẽ vẫn chưa tác giả nào xứng danh là nhà thơ Công giáo! Chua chát và đòi hỏi quá nhưng sự thật là đã có người nghĩ như thế!

Chính trong lúc làm sưu tập thơ, chúng tôi nhận ra bên văn xuôi Công giáo, khoảng trống còn dễ sợ hơn. Vì thế chúng tôi đã xin phép Đức Giám mục để tổ chức một giải thưởng truyện ngắn kéo dài sáu năm nhằm tìm kiếm và đào tạo tài năng văn xuôi cho Giáo hội.

IN ẤN VÀ PHÁT HÀNH

Giải Viết Văn Đường Trường đã đúc kết với sáu tuyển tập truyện ngắn khá hay của 75 tác giả. Ban Văn hóa Qui Nhơn hiện không có sức lo việc in và phát hành bộ sách ấy. Cũng chưa có nhóm làm sách nào nhận giúp, lý do là vì hiện nay giới Công giáo Việt Nam chưa có hệ thống phát hành. Có đến bảy triệu giáo dân thế nhưng sách văn chương, chỉ in 1.000 bản cũng có nguy cơ bị ối đọng. chẳng phải vì thiếu độc giả nhưng chỉ vì không có kênh phát hành…

NGHIÊN CỨU VĂN HỌC

Gần đây nhất, giữa năm 2019, có sáng kiến thực hiện một ấn phẩm giới thiệu văn hóa và văn học Công giáo Việt Nam. Vị chủ biên ngoài Công giáo nhờ chúng tôi tìm giúp khoảng tám bài viết của các tác giả Công giáo, mong có đủ bài vào tháng 12/2019. Tôi vận động các Trưởng ban Văn hóa giáo phận, rồi các Bề trên Thượng cấp các dòng tu, tới nay, đã triển hạn thêm ba tháng, nhưng vẫn chưa có đến tám bài gửi về, và chẳng biết trong đó có mấy bài đủ tiêu chí chọn vào tác phẩm. Số người làm công việc nghiên cứu văn học còn hiếm hơn thơ và truyện ngắn!

BÁO CHÍ

Mục Đồng và Bông Hồng Nhỏ không phải là báo. Chúng tôi phải chuẩn bị nội dung từng quyển rồi xin giấy phép từng quyển như in sách. Công việc còn vất vả hơn là báo chí. Chúng tôi được khích lệ nhiều vì biết có một tấm gương sáng chói: Một nhà báo trẻ, giáo dân, từ ba năm nay cặm cụi thực hiện tờ Đồng Hành, cả nội dung và hình thức đều rất bài bản, phát hành đều đặn mỗi tháng. Tiếc thay, mới đây, bất ngờ có tin nhắn: “Buồn quá! Đồng Hành đình bản rồi!” Tôi gọi thăm, chủ nhiệm tờ Đồng Hành là anh Hoàng Mạnh Hà xác nhận là đúng: “Con tự ý ngưng, còn phải lo cuộc sống gia đình, cha ạ! …”. Anh không nói nhưng qua những trao đổi trước đây, tôi biết anh không thể trụ nổi vì chỉ có một mình.

Điểm qua một số mặt liên quan với công việc của một Ban văn hóa: thơ, văn, báo chí, in ấn và phát hành,… thực tế là thế đó. Quý độc giả, mỗi người có phần việc riêng trên công trường của Chúa, nhìn lại lĩnh vực của mình, có thể cũng thấy cái khó khăn lớn về nhân sự, thiếu hẳn những người vừa có khả năng vừa có tâm huyết. Tình trạng ấy đặ ra hai vấn đề:

- Cần liên kết làm việc chung.

- Cần có kế hoạch tìm kiếm và đào tạo người cho Giáo hội.

Những ngày cách ly cho chúng ta cơ hội suy tư về hai điều ấy, nhưng có lẽ chúng ta còn phải đi xa hơn, còn phải đối diện với con virus tai hại có nguy cơ làm tan vỡ mọi thứ. Con virus đe dọa trẻ em vẫn đang hoành hành nơi thế giới người lớn, một cách khủng khiếp và thầm lặng. Ta không thể chào thua, chính kinh nghiệm cách ly đang gợi hứng cho ta tìm ra manh mối của thứ vaccine chung cả cho người lớn và trẻ em. Có lẽ kinh nghiệm cách ly sẽ là kinh nghiệm chính mà ta cần khai thác trên hành trình tiến tới kỷ niệm 500 năm Tin mừng trên Đất Việt.

“Này Ta sẽ quyến rũ nó, đưa nó vào sa mạc, để cùng nó thổ lộ tâm tình” (Hs 2,16). “Đây sắp đến những ngày Ta sẽ gieo nạn đói trên xứ này, không phải đói bánh ăn, cũng không phải khát nước uống, mà là đói khát được nghe lời Đức Chúa” (Am 8,11).

Xin mời đón đọc loạt bài mới: “LỚN LÊN TRONG LỜI CHÚA”.

Lạy Chúa Giêsu là Thiên Chúa và là Anh Cả của loài người, Chúa đang ở với chúng con mọi ngày cho đến tận thế, chúng con tín thác vào Chúa.

Lm Trăng Thập Tự Võ Tá Khánh
Chủ biên Tuyển tập Giáo dục Bông Hồng Nhỏ