Dưới đây là nguyên văn bài viết của một người Mỹ, tên Alison R. Bishop, đang sống tại Việt Nam, viết về cách cư xử của người Việt trong đời sống hàng ngày. Anh chàng Mỹ này than rằng, người Việt không biết nói câu “xin lỗi” vì sợ bẽ mặt, xấu hổ, mặc dù họ có lỗi rõ ràng. Đó cũng là nguyên nhân gây ra nhiều cuộc cãi vã, ẩu đả vô ích….

Tuần trước, trên đường đi dự một buổi tiệc, tôi ngừng xe tại một cây xăng để đổ xăng. Người bán xăng vô ý đổ nhiều quá, làm tràn xăng ra ngoài, và xăng bắn lên chiếc áo sơ mi mới tôi đang mặc. Bị dơ áo bất ngờ, tôi không biết phải nói sao với người bơm xăng, tôi chỉ nhìn chòng chọc vào ông ta.

Người bán xăng cũng không nói một lời nào cả. Thực ra, ông ta có vẻ muốn ngó lơ tôi, và quay sang phục vụ người khách hàng kế tiếp. Trong lúc đứng đó, tôi cảm thấy giận hết sức, và bối rối không hiểu vì sao người bán xăng có thái độ như vậy. Tại sao ông ta không biết mở miệng nói một câu xin lỗi?

Một lần khác, tôi đang ngồi ăn trong tiệm, tôi nhặt được một miếng nhựa dẻo – plastic – trong bát phở tôi đang ăn. Tôi hỏi nhân viên phục vụ và chủ tiệm, tại sao lại có miếng nhựa trong bát phở. Họ chỉ ngây người ra nhìn tôi, không nói một câu nào cả. Một lát sau, họ đem ra cho tôi một bát phở khác, nhưng họ không thèm nói một lời xin lỗi, hay biểu lộ sự đáng tiếc về việc làm sai trái của mình.

Với thái độ lạnh lùng, vô cảm của người phục vụ và chủ tiệm, tôi ăn mất ngon. Sau khi trả tiền, tôi ra về, trong lòng tự hứa rằng, từ nay mình sẽ không bao giờ quay trở lại tiệm phở này nữa. Tôi thắc mắc, không hiểu những người làm trong tiệm phở có học được bài học kinh nghiệm nào qua lỗi lầm của họ hay không?

Sau khi sống ở Việt Nam trong nhiều năm, tôi nhận ra được một điều là, người Việt không muốn nhận mình làm điều gì sai trái và nói lời xin lỗi. Khi lỗi của họ rõ ràng không thể chối vào đâu được, họ chỉ đáp lại bằng thái độ lặng thinh và né tránh, và có khi còn tìm cách cãi lại, thay vì nhận trách nhiệm trước mặt người khác.

Tôi từng phải cãi lộn với những người khác, bởi vì họ không chịu nhận sự thực là họ đã làm điều sai trái. Chuyện này xảy ra, khi tôi đến một bệnh viện điền những mẫu về bảo hiểm sức khoẻ. Mặc dù tôi đã điền xong các mẫu biểu đó, người nhân viên của bệnh viện cứ nhất định cả quyết rằng, tôi không hề làm thủ tục điền các mẫu bảo hiểm.

Về sau, tôi được biết rằng, cô nhân viên đó đã làm thất lạc mấy mẫu biểu tôi đã điền xong. Lẽ ra, cô ta nên nhận lỗi mình làm mất những mẫu này, nói một câu xin lỗi, và lễ phép đề nghị tôi điền lại các mẫu biểu đó. Tại sao cô ta cứ muốn tranh cãi về vấn đề này?

Từ ngày còn bé, cha mẹ tôi đã dạy tôi phải biết nói lời xin lỗi, khi mình làm việc gì sai quấy. Trong câu chuyện giữa những người trong gia đình với nhau, cha mẹ tôi vẫn thường nói câu xin lỗi khi nào họ làm điều gì sai. Tôi lớn lên trong khung cảnh mọi người sẵn sàng nói lời xin lỗi, để bộc lộ sự quan tâm, lòng tử tế, và sự kính trọng lẫn nhau.

Thực vậy, việc dạy cách xin lỗi người khác bắt đầu từ trong gia đình và nhà trường. Tuy vậy, ở Việt Nam, tôi tin rằng nhiều người lớn muốn chứng minh rằng họ luôn luôn đúng, và hiếm khi nào họ chịu nói câu xin lỗi với trẻ con. Như vậy, làm sao họ có thể làm gương cho con cái học cách nói lời xin lỗi được?

Tôi phải công nhận, sự kiện này xảy ra từ những dị biệt văn hóa tận căn bản gốc rễ, và tôi tin rằng nó bắt nguồn từ tâm lý lo sợ bị mất mặt của dân Việt. Ở Tây phương, chúng tôi cũng coi trọng việc giữ thể diện, nhưng không đến mức giả vờ bỏ qua lỗi lầm của mình, và gây thiệt hại cho người khác.

Tôi nghĩ, không có gì sai quấy khi mình làm lỗi và nói câu xin lỗi, vì thường khi con người vẫn dễ gượng dậy trở lại sau khi làm lỗi, hay bị người khác gây ra điều lầm lỗi. Thái độ sẵn sàng nhận lỗi sẽ giúp quan hệ giữa con người với nhau trở nên tốt đẹp hơn.

Hãy tưởng tượng xem! nếu một trong hai phe của một vụ đụng xe ngỏ lời xin lỗi, việc này sẽ tránh được cãi vã, chửi nhau, làm trở ngại giao thông. Tại nơi làm việc, thay vì đổ lổi cho nhau, nếu đứng ra nhận lỗi sai trái của mình sẽ giúp mối quan hệ nơi sở làm được cải tiến, và công việc kinh doanh sẽ dễ dàng hơn.

Nếu bạn làm điều gì sai, bạn nên nhận lỗi và suy nghĩ cách nào để lần sau không phạm phải lỗi lầm đó nữa. Né tránh không nhận lỗi hay đổ lỗi cho người khác sẽ chỉ làm cho bạn bị mất mặt với nhiều người hơn.
Nguyễn Minh Tâm dịch