Nếu có một điều được ưu ái là “những cựu chiến binh Vatican” như thế thì Đức Hồng Y Josef Tomko, Slovakia, sẽ là người đầu tiên trong số đó.

Ngài đã đến Rome vào năm 1945, ngay trước khi kết thúc Chiến tranh Thế giới II, và làm việc cùng với Đức Gioan XXIII, Vị Giáo hoàng người mà đã khởi động Công đồng Vatican II. Ngài cho biết:

“Văn phòng của tôi khá gần Vương Cung Thánh đường Thánh Phêrô. Vì vậy, trong Công đồng, tôi có thể chỉ nói chuyện với các giám mục, giao thư cho họ và thậm chí kiểm tra xem có điều gì đó thú vị xảy ra trong các cuộc họp của họ không ... Hồi đó tôi là một giới chức trẻ phụ trách Thánh Bộ Giáo lý Đức tin. Tôi không được tham dự Công đồng, nhưng tôi có rất nhiều liên hệ với những người tham dự trong Công đồng.”

Ngài đã chứng kiến lịch sử đang phát triển. Ngài đã thấy Đức Gioan XXIII không chỉ phát động Công đồng, mà còn cái gọi là “Đức Giáo Hoàng khôn ngoan” đã thúc đẩy phong trào đại kết.

“Đức Gioan XXIII đã phục vụ ở Bulgaria và Thổ Nhĩ Kỳ. Ngài am hiểu những quốc gia này và đã liên lạc với thế giới Slav và Chính Thống. Vì vậy, ngài đã có sự hiểu sâu sắc về tầm quan trọng của việc cần có sự hiệp nhất giữa các Kitô hữu.”

Nhưng còn Đức Gioan Phaolô II, người mà đã gợi ý Đức Hồng Y Tomko làm việc trong Giáo Triều Rôma. Karol Wojtyla đã bổ nhiệm ngài là Tổng Giám mục vào năm 1979 và kể từ đó, ngài đã đi bên cạnh Đức Gioan Phaolô II với tư cách Trưởng Thánh Bộ Truyền giáo.

Chúng tôi đã theo Đức Giáo Hoàng trong hầu hết các chuyến đi của ngài. Đức Hồng Y Casaroli luôn luôn đùa và nói: “Nhìn xem cách làm việc của chúng ta được phân chia. Đức Giáo Hoàng làm mọi thứ và chúng tôi là những người mà cảm thấy mệt mỏi.”

Ngoài ra còn có những ký ức đau buồn. Đức Hồng Y Tomko là một trong số ít những người đã chứng kiến Đức Gioan Phaolô II trong trong những tháng cuối cùng của ngài, và thậm chí cả hôm ngài qua đời vào ngày 02 tháng 4 năm 2005.

“Tôi nhìn thấy đôi tay của ngài, đôi bàn tay rất giống lúc tấn phong giám mục cho tôi. Tôi vẫn cảm thấy đôi tay ấy... đặt trên đầu tôi. Tôi hôn đôi tay ấy. Đó là một trải nghiệm vô cùng cảm động mà sẽ lưu lại trong tôi mãi mãi.”

Cách đây năm mươi năm, Đức Hồng y Tomko đã chứng kiến ​​hàng ngàn khách hành hương tụ tập tại Công trường Thánh Phêrô để chào mừng sự khởi đầu của Công Đồng Vatican II. Bây giờ, một lần nữa ngài mong muốn nhìn thấy nó lại đông như vậy, lần này cho việc phong thánh của Đức Gioan XXIII và Gioan Phaolô II.

Jos. Tú Nạc, NMS