Bài giáo lý thứ ba của Đức Thánh cha Phanxicô về những tật xấu và các nhân đức.

Anh chị em thân mến

Trong lộ trình giáo lý về các tật xấu và nhân đức hôm nay chúng ta tập trung vào tật háu ăn.

Tin Mừng nói gì với chúng ta về điều này? Chúng ta hãy nhìn vào Chúa Giêsu. Phép lạ đầu tiên tại tiệc cưới Cana, cho thấy sự cảm thông của Ngài đối với niềm vui của con người. Ngài chăm lo để bữa tiệc kết thúc tốt đẹp và thết đãi cho đôi tân hôn một lượng lớn rượu ngon. Trong suốt sứ vụ của mình, Chúa Giêsu xuất hiện như một vị tiên tri rất khác với Gioan Tẩy Giả. Trong khi Gioan được nhớ đến vì lối sống khổ hạnh của mình - ông đã ăn những gì ông tìm thấy trong sa mạc – Trái lại, Chúa Giêsu là Đấng Cứu Thế, Đấng mà chúng ta thường thấy ngồi nơi bàn tiệc. Hành vi của Ngài gây phẫn uất nơi một số người, bởi vì Ngài không chỉ nhân từ với những người tội lỗi mà còn ăn uống với họ. Cử chỉ này thể hiện ước muốn sẵn sàng hiệp thông và gần gũi của Ngài với mọi người.

Nhưng có cái gì đó còn hơn thế nữa. Mặc dù thái độ của Chúa Giêsu đối với lề luật Do Thái cho chúng ta thấy Ngài hoàn toàn phục tùng Lề Luật, tuy nhiên, Ngài vẫn tỏ ra thông cảm với các môn đệ của mình: khi họ thấy đói và bứt bông lúa vào ngày Sabát, Ngài biện hộ cho họ bằng cách nhắc lại rằng ngay cả Vua Đavít và những người tùy tùng của ông, khi thấy thiếu thốn và đói bụng, cũng đã ăn bánh tiến (xem Mc 2,23-26). Và Chúa Giêsu nêu ra một nguyên tắc mới: khách dự tiệc cưới không thể ăn chay khi chàng rể ở với họ; họ sẽ ăn chay khi chàng rể bị đem đi khỏi họ. Mọi sự đều liên quan đến Chúa Giêsu, khi Ngài ở giữa chúng ta, chúng ta không thể than khóc, nhưng trong giờ thương khó của Ngài, thì đúng, chúng ta hãy ăn chay (xem Mc 2,18-20). Chúa Giêsu muốn chúng ta vui mừng khi ở bên Ngài - Ngài là Chàng Rể của Giáo Hội -; nhưng Ngài cũng muốn chúng ta tham dự vào những đau khổ của Ngài, đó cũng là đau khổ của những kẻ bé nhỏ và nghèo khó.

Một khía cạnh quan trọng khác. Chúa Giêsu bỏ đi sự phân biệt giữa thực phẩm thanh sạch và thực phẩm không thanh sạch, vốn là sự phân biệt do luật Do Thái đưa ra. Thực ra – Chúa Giêsu dạy – “Bất cứ cái gì từ bên ngoài vào trong con người, thì không thể làm cho con người ra ô uế. Và khi nói điều này “Người tuyên bố mọi thức ăn đều thanh sạch” (Mc 7,19). Đây là lý do tại sao Kitô giáo không quan tâm đến những thực phẩm không thanh sạch. Nhưng sự chú ý mà chúng ta phải có là ở bên trong: không phải chú ý vào chính thực phẩm mà là mối liên hệ của chúng ta với nó. Và Chúa Giêsu nói rõ ràng rằng điều tạo nên tốt hay xấu cho thức ăn không phải là chính nó mà là mối quan hệ của chúng ta có với nó. Và chúng ta thấy, khi một người có mối liên hệ rối loạn với thực phẩm, chúng ta quan sát cách người đó ăn uống, họ ăn vội vàng, như thể với mong muốn được no nê và không bao giờ thấy no nê. Họ không có mối liên hệ tốt với thức ăn, họ là nô lệ của thức ăn.

Mối tương quan sáng sủa mà Chúa Giêsu đã thiết lập liên quan đến cách ăn uống cần được tái khám phá và đánh giá cao, đặc biệt là trong các xã hội được gọi là hạnh phúc, nơi có quá nhiều biểu hiện về sự mất cân bằng và bệnh lý. Bạn ăn quá nhiều hoặc quá ít. Người ta thường ăn trong cô độc. Chứng rối loạn ăn uống đang lan rộng: biếng ăn, ăn vô độ, béo phì... Và y học, tâm lý học đang cố gắng giải quyết mối quan hệ không tốt với thực phẩm. Mối quan hệ nghèo nàn với thực phẩm sẽ tạo ra tất cả những căn bệnh này.

Chúng là những căn bệnh thường rất đau đớn, phần lớn liên quan đến những dằn vặt về tâm lý và tâm hồn. Cách ăn uống là biểu hiện của một điều gì đó từ bên trong: khuynh hướng cân bằng hoặc thái quá; khả năng cảm ơn hoặc kiêu ngạo đòi quyền tự chủ; sự đồng cảm của những người biết chia sẻ miếng ăn cho người túng thiếu, hay sự ích kỷ của những người tích trữ mọi thứ cho mình. Câu hỏi này rất quan trọng: hãy cho tôi biết bạn ăn như thế nào, tôi sẽ cho bạn biết bạn có tâm hồn như thế nào. Nội tâm, thói quen, thái độ tâm lý của chúng ta được bộc lộ trong cách chúng ta ăn uống.

Các Giáo Phụ thời cổ đại đặt cho thói háu ăn cái tên là “gastrimargia”, một thuật ngữ có thể dịch là “chứng rồ dại của cái bụng”. Háu ăn là sự “rồ dại của cái bụng”. Và cũng có câu tục ngữ thế này: phải ăn để sống chứ không sống để ăn. Phàm ăn là một tật xấu gắn liền với một trong những nhu cầu thiết yếu của chúng ta, chẳng hạn như thực phẩm. Chúng ta hãy cẩn thận về điều này.

Nếu chúng ta giải thích nó từ góc độ xã hội, thì háu ăn có lẽ là thói xấu nguy hiểm nhất đang giết chết hành tinh. Bởi vì tội của những người nhường bước trước một miếng bánh, xét về mọi mặt, không gây ra thiệt hại lớn, nhưng sự tham lam đối với của cải của hành tinh mà chúng ta đã không kiềm chế, trong vài thế kỷ nay, đang làm tổn hại đến tương lai của mọi người. Chúng ta vồ lấy mọi thứ, để trở thành chủ nhân của mọi thứ, trong khi mọi thứ đã được giao cho chúng ta trông coi chứ không phải để chúng ta bóc lột! Thế thì đây là tội trọng, là sức mãnh liệt của cái bụng: chúng ta đã từ bỏ danh nghĩa con người để nhận lấy một cái tên khác là “người tiêu dùng”. Đây là điều mà ngày nay người ta nói trong đời sống xã hội: “người tiêu dùng”. Chúng ta thậm chí còn không nhận ra khi ai đó đã bắt đầu gọi chúng ta như vậy. Chúng ta được tạo dựng để trở thành những người nam nữ “Thánh Thể”, có khả năng tạ ơn, thận trọng trong việc sử dụng trái đất, thay vào đó mối nguy hiểm là chúng ta biến mình thành những kẻ săn mồi. Giờ đây chúng ta nhận ra rằng hình thức “háu ăn” này đã gây ra rất nhiều tai hại cho thế giới. Chúng ta cầu xin Chúa giúp chúng ta trên con đường sống điều độ, và đừng để các hình thức tham ăn khác nhau chiếm lấy cuộc sống của chúng ta.

G. Võ Tá Hoàng

Vatican.va