Giáo lý hàng tuần về những tật xấu và các nhân đức của Đức Thánh Cha Phanxicô, sáng thứ Tư 31/01/2024

Bài 6 : sự giận dữ

Anh chị em thân mến

Trong những tuần này chúng ta nói về chủ đề các tật xấu và nhân đức, và hôm nay chúng ta dừng lại để suy tư về tật giận dữ. Đó là một tật xấu đặc biệt tối tăm, và có lẽ dễ bị phát hiện nhất từ góc độ vật lý. Người bị cơn giận chế ngự khó có thể che giấu sự hung hăng này: bạn nhận ra nó qua những chuyển động của cơ thể, qua tính hung dữ, qua hơi thở nặng nhọc, qua cái nhìn cau có và dữ tợn của người đó.

Trong biểu hiện cực độ nhất của nó, sự tức giận là một tật xấu không có thời gian nghỉ ngơi. Nếu nó phát sinh từ một sự bất công phải chịu (hoặc được cho là như vậy), nó thường không được kích động để chống lại người có tội mà lại đổ dồn lên người bất hạnh đầu tiên ta gặp. Có những ông chồng kiềm chế được cơn giận ở nơi làm việc, tỏ ra thản nhiên và điềm tĩnh nhưng khi về nhà lại trở nên khó chịu đối với vợ con. Giận dữ là một tật xấu lây lan: nó có thể gây mất ngủ và khiến chúng ta không ngừng âm mưu trong đầu mà không thể tìm ra rào cản nào trước những lý luận và suy nghĩ của mình.

Tức giận là một tật xấu có tính hủy diệt mối quan hệ giữa con người với nhau. Nó thể hiện sự bất lực trong việc chấp nhận sự đa dạng của người khác, đặc biệt khi những lựa chọn trong cuộc sống của họ khác với chúng ta. Nó không dừng lại ở hành động sai lầm của một người, mà ném mọi thứ vào vạc: chính người khác, do người khác, vì người khác như vậy mới gây ra sự tức giận và căm hận. Chúng ta bắt đầu không ưa giọng điệu, những cử chỉ tầm thường hàng ngày, cách suy luận và cảm nhận của người họ.

Khi mối tương quan đến mức độ thoái hóa như thế này, thì không còn sáng suốt nữa. Sự tức giận làm bạn mất đi tỉnh táo. Bởi vì một trong những đặc điểm của sự tức giận là nó không thể nguôi ngoai theo thời gian. Trong những trường hợp đó, thậm chí cả khoảng cách và sự im lặng, thay vì xoa dịu gánh nặng hiểu lầm thì lại phóng đại nó lên. Chính vì lý do này mà tông đồ Phaolô - như chúng ta đã nghe - khuyên các Kitô hữu của mình hãy giải quyết ngay vấn đề và cố gắng hòa giải: “Chớ để mặt trời lặn mà cơn giận vẫn còn” (Eph 4:26). Điều quan trọng là mọi thứ phải được giải quyết ngay lập tức trước khi mặt trời lặn. Nếu trong ngày có thể nảy sinh hiểu lầm, hai người không còn hiểu nhau, bỗng thấy xa cách, thì ban đêm không nên phó thác cho ma quỷ. Tật xấu sẽ khiến chúng ta tỉnh táo trong bóng tối, gặm nhấm về những suy luận của mình và những sai lầm không thể diễn tả được mà không bao giờ là của chúng ta và luôn là của người khác. Nó giống như thế này: khi một người bị cơn giận chi phối, họ luôn nói rằng vấn đề nằm ở người khác; họ không bao giờ có khả năng nhận ra những khuyết điểm, thiếu sót của chính mình.

Trong Kinh Lạy Cha, Chúa Giêsu dạy chúng ta cầu nguyện cho các mối quan hệ con người, vốn là một bãi mìn: một mặt bằng không bao giờ có sự cân bằng hoàn hảo. Trong cuộc sống, chúng ta đối mặt với những con nợ không trả được cho chúng ta; cũng như chắc chắn rằng không phải lúc nào chúng ta cũng yêu thương mọi người đúng mức. Chúng ta đã không trả lại cho họ tình yêu mà họ xứng đáng có được. Tất cả chúng ta đều là tội nhân, tất cả mọi người, và tất cả chúng ta đều có những khoản nợ: đừng quên điều này! Vì vậy, tất cả chúng ta cần học cách tha thứ để được thứ tha. Nhân loại không thể sống cùng nhau nếu họ không thực hành nghệ thuật tha thứ, dù trong mức độ mà con người có thể làm được. Điều chống lại sự tức giận là lòng nhân từ, rộng lượng, ôn hòa và kiên nhẫn.

Tuy nhiên, khi nói về sự tức giận, còn một điều cuối cùng phải nói. Người ta nói rằng đó là một tật xấu khủng khiếp, nó là nguồn gốc của chiến tranh và bạo lực. Lời tựa của Iliad miêu tả về "sự tức giận của Achilles", mà sẽ là nguyên nhân của "những nỗi đau vô tận". Nhưng không phải tất cả những gì phát sinh từ sự tức giận đều sai. Người xưa đã nhận thức rõ ràng rằng bên trong chúng ta có phần nóng nảy không thể và không được phép phủ nhận. Những cảm xúc ở một mức độ nào đó nó không nhận thức được: chúng xảy ra, chúng là những trải nghiệm của cuộc sống. Chúng ta không chịu trách nhiệm về sự tức giận khi nó phát sinh mà luôn luôn chịu trách nhiệm về sự phát triển của nó. Và đôi khi việc trút giận đúng cách lại là điều tốt. Nếu một người không bao giờ tức giận, không tỏ ra phẫn nộ khi đối mặt với bất công, nếu đứng trước sự áp bức đối với kẻ yếu đuối mà họ không cảm thấy có gì đó rung động trong lòng, thì có nghĩa là người đó không phải là người con người, chứ đừng nói là người Kitô hữu.

Có một cơn giận thánh thiện, không phải là sự tức giận mà là một chuyển động nội tâm, một sự phẫn nộ thánh thiện. Chúa Giêsu đã trải qua điều này vài lần trong đời (xem Mc 3,5): Ngài không bao giờ lấy ác báo ác, nhưng trong tâm hồn, Ngài cảm nhận được cảm xúc này và, trong trường hợp của những người buôn bán trong Đền Thờ, Ngài đã thực hiện một hành động mạnh mẽ, có tính tiên tri, được quyết định không phải bằng sự giận dữ mà bằng lòng nhiệt thành đối với nhà Chúa (xem Mt 21,12-13). Chúng ta phải phân biệt rõ ràng: lòng nhiệt thành, phẫn nộ thánh thiện là một chuyện, sự tức giận là chuyện khác, đó là điều xấu.

Nhờ sự giúp đỡ của Chúa Thánh Thần, chúng ta phải tìm ra thước đo đúng đắn cho những cảm xúc, giáo dục chúng một cách tốt đẹp, để chúng hướng về điều thiện chứ không hướng về điều ác.

G. Võ Tá Hoàng